Triplet Lwa (grupa M66) – Kosmiczne laboratorium
Triplet Lwa (znany również jako Grupa M66) to coś więcej niż popularny cel astrofotograficzny na wiosennym niebie. To podręcznikowy przykład oddziaływań pływowych między galaktykami. Zlokalizowana około 35 milionów lat świetlnych od Ziemi grupa składa się z trzech dużych galaktyk spiralnych: M65, M66 oraz NGC 3628, które mieszczą się w jednym polu widzenia, tworząc spektakularny kadr.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Triplet_Lwa
Szczegółowa analiza obiektów
M65 (NGC 3623): W przeciwieństwie do swojej sąsiadki, M65 wydaje się „spokojna”. Jest to ciasno zwinięta spirala, która mimo bliskości pozostałych obiektów, zachowała relatywnie nienaruszoną strukturę dysku, choć wprawne oko dostrzeże delikatne warp (zwichrowanie) na krawędziach.
M65 to galaktyka spiralna znajdująca się w konstelacji Lwa w odległości około 40 milionów lat świetlnych. Galaktyka ta ma mało pyłu oraz gazu i dlatego mało gwiazd w niej powstaje, ale pewna aktywność gwiazdotwórcza miała jednak miejsce w ramionach spiralnych stosunkowo niedawno. Średnio jednak stosunek ilości starych gwiazd do nowych jest dość wysoki. W większości zakresów długości fal galaktyka jest mało interesująca, chociaż w NRAO VLA Sky Survey widoczne jest radioźródło, oddalone od centrum o ok. 2 minuty kątowe. Tożsamość tego źródła jest niepewna, jako że nie zostało ono zidentyfikowane wizualnie lub oficjalnie przebadane. Galaktyka ma aktywne jądro, ale aktywność nie jest zbyt silna, i galaktyka sklasyfikowana jest jako LINER (Low-ionization nuclear emission-line region).
Widziany przez teleskop dysk M65 wydaje się trochę wygięty i stosunkowo nagłe pojawienie się formacji gwiezdnych w jego obrębie sugeruje jakiś zewnętrzny wpływ. Rots (1978) sugeruje, że dwie pozostałe galaktyki Tripletu Lwa zaczęły oddziaływać ze sobą jakieś 800 milionów lat temu. Badania przeprowadzone przez Duana (2006) sugerują, że w M65 efekty oddziaływania mogły być istotne, choć w dużo mniejszym stopniu. To mogłoby wyjaśniać utworzenie nowych gwiazd w zgrubieniu centralnym galaktyki, odzwierciedlone w nieco bardziej niebieskim kolorze zgrubienia niż spodziewany. Zauważył również, że M65 może posiadać centralny pas gwiazd, co jest trudne do potwierdzenia, gdyż galaktyka ta jest przez nas widziana pod bardzo ostrym kątem.
W Messier 65 zaobserwowano do tej pory jedną supernową: SN 2013am
Opracowanie własne: Dariusz Krzempek
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Messier_65
M66 (NGC 3627): Największa i najjaśniejsza z grupy (9.0 mag). Na zdjęciu widać wyraźną asymetrię jej ramion spiralnych. Jest to bezpośredni skutek grawitacyjnego „szarpania” przez sąsiednią NGC 3628. Jądro jest przesunięte, a struktura pyłowa zaburzona – dowód na burzliwą przeszłość dynamiczną.
Znajduje się w gwiazdozbiorze Lwa w odległości około 36 milionów lat świetlnych od Ziemi. M66 ma średnicę 96 tysięcy lat świetlnych. Wzdłuż rozległych spiralnych ramion galaktyki znajdują się ogromne ilości pyłu i liczne jasne gromady gwiazd. M66 wraz z galaktykami M65 i NGC 3628 jest częścią małej grupy galaktyk Triplet Lwa.
W galaktyce tej zaobserwowano dotychczas cztery supernowe: SN 1973R, SN 1989B, SN 1997bs.
Opracowanie własne: Dariusz Krzempek
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Messier_66
NGC 3628 (Galaktyka Hamburger): Widziana idealnie od krawędzi (edge-on). Najbardziej charakterystyczną cechą jest potężny pas pyłowy przecinający ją wzdłuż równika. To właśnie ta galaktyka ucierpiała najbardziej w starciu grawitacyjnym – jej dysk jest widocznie spuchnięty i zniekształcony na krańcach.
Znajduje się w gwiazdozbiorze Lwa w odległości około 35 milionów lat świetlnych od Ziemi. Ma około 100 000 lat świetlnych średnicy. Jest to galaktyka z aktywnym jądrem typu LINER, zaliczana jest też do radiogalaktyk.
Galaktyka ta należy do tripletu Lwa. Jej zniekształcony kształt i słaby ogon pływowy sugerują, że oddziałuje ona z M65 oraz M66, również należącymi do tej grupy.
Jej najbardziej rzucającą się w oczy cechą jest szeroki i zaciemniający pas pyłu znajdujący się wzdłuż zewnętrznej krawędzi jej ramion spiralnych, skutecznie przecinający galaktykę w kierunku widoku z Ziemi.
Opracowanie własne: Dariusz Krzempek
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/NGC_3628
Wyzwanie inżynierskie
Ogon pływowy Największym wyzwaniem podczas obróbki tego materiału nie jest samo pokazanie galaktyk, ale zachowanie detalu w ciemnym pasie NGC 3628 przy jednoczesnym nieprzepaleniu jąder M65 i M66. Głęboka ekspozycja (długi czas integracji) pozwala w sprzyjających warunkach zarejestrować słaby „ogon pływowy” (tidal tail) ciągnący się od NGC 3628 – strumień gwiazd wyrwanych z galaktyki przez grawitację M66 około 800 milionów lat temu.
Podsumowanie techniczne
Zdjęcie prezentuje różnorodność morfologiczną galaktyk spiralnych w zależności od kąta ich nachylenia względem obserwatora: od „face-on” (M66), przez kąt pośredni (M65), aż po „edge-on” (NGC 3628).
Zdjęcia 14/15.3.2020 koło Bielska-Białej.
-
Skład: Astro Pixel Processor 1.8,
-
Obróbka: GIMP v2.10.30 + dodatki (Linux),
-
Lights: 44 x 180[s] ISO-800,
-
Darks: 15 ISO-800,
-
Bias: 20 ISO-800
