Wstęp
Lata świetlne temu, jeden z moich znajomych astrofotografów w Polsce, zwrócił się do mnie o pomoc w wymianie łożysk w bardzo popularnym montażu iOptron CEM25P. W tamtym czasie było to dla mnie całkowicie nowe wyzwanie, więc skrupulatnie dokumentowałem cały proces.
W niniejszym dokumencie (iOptron CEM25P wymiana łożysk osi RA) opisuję wymianę łożysk osi RA w montażu iOptron CEM25p. Z pewnością dokument ten nie wyczerpuje tematu, jednak starałem się zawrzeć w nim najwięcej informacji, jakie udało mi się zebrać podczas wymiany łożysk.
Problem: w czasie obrotu osi RA, łożyska miały tendencję „hamować” całą oś. Objaw permanentnie występował, szczególnie uporczywie w bardzo ciepłych warunkach eksploatacji.
Po rozebraniu osi RA i wyjęciu obu łożysk, kręcąc nimi w dłoniach, miejscami dało się wyczuć lekki opór. Były to wybrakowane produkty lub fabrycznie zaistniałe uszkodzenia, nabyte podczas składania produktu.
Ujawnione usterki, należało wyeliminować, wymieniając wadliwe części na nowe, odpowiedniej jakości. Sposób demontażu starych łożysk oraz montażu nowych opisałem poniżej.
UWAGA! Poniższe czynności wymagają pewnej wprawy, jeżeli nie czujesz się na siłach, to lepiej będzie oddać montaż komuś, kto ma wprawę w „majstrowaniu” i nie będzie stanowić dla niego większej trudności, wykonanie wszystkich opisanych niżej czynności. Z pewnością ten opis, nie jest wolny od błędów, czego należy być świadomym. Nie biorę żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody powstałe w wyniku zastosowania niniejszego dokumentu. Wszystkie czynności wykonujesz na własne ryzyko.
Niezbędny asortyment i trochę chemii
Nowe łożyska, model: 6907 ZZ EZO, po 2 szt. na oś.
Uniwersalny smar litowy CX80
Zestaw potrzebnych narzędzi:
- zestaw kluczy imbusowych,
- mała szczoteczka do zębów,
- kombinerki,
- małe szczypce kątowe,
- mały klucz francuski,
- mały pędzel artystyczny,
- metalowy młotek
Demontaż osi RA przed wymianą łożysk
Wykonaj zdjęcie montażu tuż przed podjęciem działań, aby po rozłożeniu montażu na części pierwsze, wiedzieć do jakiego stanu powinieneś powrócić.
Zdejmij obie zaślepki lunetki biegunowej.
Ręcznie wykręć okular lunetki biegunowej.
Wyjmij zaślepkę korpusu osi DEC przy użyciu szczypiec bocznych.
Wykręć oświetlacz lunetki biegunowej przy użyciu szczypiec. Pamiętaj, by nie ściskać zbyt mocno obudowy oświetlacza.
Wykręć dwie zewnętrzne śruby łączące korpus osi DEC z korpusem osi RA przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Wykręć górną, wewnętrzną śrubę przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Wykręć wewnętrzną, dolną śrubę łączącą oba korpusy przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Jedną ręką złap za korpus osi DEC a drugą za korpus osi RA. Ruszając na boki korpusem DEC, ciągnij powoli aż zdejmiesz całość z tulei RA.
Odkręć trzy śruby imbusowe mocujące uchwyt pręta przeciwwagi.
Zdejmij uchwyt. Jest on pasowany bardzo ciasno, więc należy użyć niewielkiej siły, aby go zdjąć.
Odkręć trzy śruby mocujące osłonę koła zębatego osi RA przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Ściągnij ręcznie osłonę.
Odkręć trzy wkręty mocujące nakrętkę regulującą docisk koła zębatego do łożyska przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Odkręć i zdejmij nakrętkę.
Odkręć trzy wkręty mocujące koło zębate osi RA przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Zdejmij koło zębate.
Oczyść koło zębate ze starego smaru oraz ewentualnych zanieczyszczeń przy użyciu małej szczoteczki do zębów oraz ręcznika papierowego.
Nanieś niewielką ilość smaru na tuleję, by zsunąć łożysko. Złap ręką za korpus i delikatnie, z wyczuciem, uderzaj młotkiem w krawędź tulei.
Tuleja wypadnie z łożyska. Usuń pierwsze łożysko.
Wewnątrz korpusu, gdzie znajdowała się tuleja, widać łożysko, które należy usunąć. Jest ono osadzone dosyć ciasno. Aby je usunąć, należy użyć miarowej siły. Za pomocą największego rozmiaru klucza imbusowego i młotka uderzając lekko i równomiernie w krawędź całej powierzchni łożyska, by wydobyć łożysko.
Drugie łożysko zostało wyjęte.
Fotografia przedstawia oba łożyska do wymiany.
Montaż nowych łożysk oraz elementów składowych osi RA
Przed założeniem nowego łożyska, należy dokładnie oczyścić miejsca montażu. Do czyszczenia użyj ręcznika papierowego.
W gnieździe łożyska nanieś niewielką ilość smaru.
Za pomocą pędzelka rozprowadź go po całej powierzchni. Ułatwi to osadzenie łożyska.
Osadź łożysko i delikatnie naciskając na jego zewnętrzną krawędź wpychaj łożysko w gniazdo.
Dokładnie oczyść tuleję osi RA za pomocą ręcznika papierowego oraz gładkiej, bawełnianej szmatki. Upewnij się, że na tulei nie ma pozostałości po papierze i innych drobin, które później mogłyby utrudnić montaż.
Nanieś na tuleję niewielką ilość smaru i pędzelkiem rozprowadź go dokładnie po całej powierzchni.
Wsuń tuleję do łożyska osadzonego w korpusie jak to pokazano na zdjęciu. Upewnij się, że zakładasz właściwą stronę tulei.
Należy lekko postukać w koniec tulei, aby całość przesunęła się przez łożysko.
Wyczyść ślimaka osi RA za pomocą małej szczoteczki do zębów oraz ręcznika papierowego. Szczoteczką zbierz brud ze ślimaka do papieru. Metoda ta jest dość żmudna, ale przynosi zamierzony efekt.
Zdjęcie przed czyszczeniem.
Zdjęcie po wyczyszczeniu.
Nanieś niewielką ilość smaru na gniazdo drugiego łożyska i pędzelkiem rozprowadź go po miejscu, gdzie łożysko zostanie osadzone.
Załóż drugie nowe łożysko na tuleję osi RA. Użyj odpowiedniej siły aby przepchnąć łożysko na zgrubieniu tulei i umieścić je w gnieździe.
Po osadzeniu łożyska w gnieździe, wykonaj prosty test, aby przekonać się czy oś RA obraca się bez najmniejszych oporów.
Nanieś niewielką ilość smaru na tuleję tuż nad łożyskiem, w miejsce, gdzie zostanie założona zębatka ślimacznicy osi RA.
Przesmaruj ślimak osi RA za pomocą niewielkiej ilości smaru i pędzelka.
Załóż koło zębate ślimacznicy osi RA.
Załóż czarną nakrętkę regulującą siłę docisku koła zębatego. Przykręć ją z wyczuciem i delikatnie. Korpus osi RA powinien obracać się wokół tulei bardzo lekko i swobodnie, bez wyczuwalnego oporu.
Zablokuj trzema wkrętami imbusowymi nakrętkę. Podczas dokręcania wkrętów, gdy zakręcisz korpusem wokół osi, może wystąpić opór. WAŻNE: tak dokręcić (lekko!) wkręty, aby nie występował żaden opór podczas obracania korpusu wokół osi tulei.
Wkręć trzy blokady imbusowe i zablokuj koło zębate. Może wystąpić niespodziewany opór podczas obracania korpusu wokół osi tulei. WAŻNE: Dokręcaj wkręty imbusowe w taki sposób, aby nie występował opór.
Załóż pokrywę koła zębatego ślimacznicy osi RA i przykręć trzema śrubami imbusowymi.
Załóż uchwyt pręta przeciwwagi i zablokuj go trzema wkrętami imbusowymi.
Załóż lunetkę biegunową i zablokuj ją przykręcając z wyczuciem, dwa wkręty imbusowe.
Wkręć soczewkę lunetki biegunowej.
Pamiętaj, aby lunetkę wyjustować względem wybranego, odległego punktu, najlepiej gwiazdy.
PRZYKŁAD: do tego celu wybrano róg okna sąsiedniego bloku. Zdjęcie tarczy polarnej wykonano telefonem, który nie jest ustawiony idealnie w osi z lunetką biegunową. Stąd widok tarczy ma kształt nieco eliptyczny.
Nałóż cienką warstwę smaru na tuleję osi RA.
Załóż krótszą śrubę do drugiej połowy korpusu w części wewnętrznej za pomocą szczypiec bocznych.
Załóż drugą połowę korpusu w taki sposób, by śruba wewnątrz natrafiła w odpowiedni otwór. Kluczem złap śrubę i lekko wkręć ją w korpus.
Drugą, wewnętrzną śrubę, przykręć do korpusu przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Skręć korpus dwiema dłuższymi śrubami przy użyciu klucza imbusowego w odpowiednim rozmiarze.
Ręcznie lub za pomocą małych szczypiec, załóż oświetlacz lunetki biegunowej.
Ręcznie lub za pomocą szczypiec załóż maskownicę.
Test sprawdzający poprawność wykonania wymiany łożysk
Załóż montaż na statyw. Zamontuj pręt przeciwwagi aby zbalansować montaż w osi RA. Odblokuj oś RA w taki sposób, by montaż swobodnie sam zaczął się powoli obracać.
Załóż sprzęt astronomiczny na montaż, tak jak w zwyczaju to robisz. Uruchom montaż i za pomocą kontrolera wykonaj kilka pełnych zakresem obrotów w obu kierunkach. Jeżeli podczas obracania się montażu w osi RA, nie wystąpiły nieoczekiwane dźwięki tarcia, chrobotania i montaż nie zatrzymał się wbrew oczekiwaniom, to śmiało można stwierdzić, że operacja wymiany łożysk (w mojej ocenie) zakończyła się pełnym sukcesem.
Oczywiście najlepszym i końcowym testem będzie wyjazd w teren z pełnym ekwipunkiem i przetestowanie sprzętu na gwiazdach.
Wersja: 1.2
Data: 27.10.2025
Autor: Dariusz Krzempek
